یکی از ویژگی های ممتاز قرآن صحنه های شگفت انگیز آن است که چشم ها را به خود خیره می کند و موجی از حرکت و نشاط را در دل مخاطبان بر می انگیزد. در موارد بسیاری تنها با تعابیر و واژه هایی صرف، در قرآن روبرو نیستیم بلکه روبه روی تصاویری زنده و مجسم هستیم که با ما سخن می گویند، و به عبارتی در مواجهه با این تعابیر، به جای آنکه ما خواننده باشیم گویا بیننده هستیم . قرآن به کمک الفاظی ظاهرا ساده و معمولی صحنه ها و تصاویری می آفریند که تا قیامت زنده هستند و نقش بی بدیل و تاثیر گذار آنها بر دلها غیر قابل انکار است. در این جستار به روشها و ابزارهایی اشاره می کنیم که قرآن با استفاده از آن ها، صحنه هایی هنری و زنده خلق می کند و تابلو های جذابی را به نمایش می گذارد.

کلید واژگان: تشبیه، استعاره، کنایه

دریافت فایل

به کانال ما در پیام رسان ایتا بپیوندید

بسم الله

امروزه تفاوت مشهودی در آثار مکتوب اسلام پژوهان غیر مسلمانی (# مستشرقین) مانند #آرتورـجفری، #جانـآربری و دیگران که بر روی متن قرآن کریم و واژگان و ریشه های زبان شناسی این کتاب مقدس تحقیق کرده اند با مقالات و آثاری که امروزه در غرب به چاپ می رسد دیده می شود؛ که ناشی از تغییر رویکرد آنها در مواجهه با اسلام و قرآن کریم است. دو رویکرد اسلام شناسی مخاطب محور،که امروزه مورد توجه بسیاری از اسلام پژوهان غیر مسلمان قرار گرفته است، و اسلام شناسی متن محور که مبتنی بر اصول و روشهای نقد ادبی است؛ مطلبی است که آقای دکتر # حسنـانصاری عضو هیئت علمی موسسه مطالعات عالی پرینستون در یادداشت زیر به تبیین آن پرداخته است.

«من مکرر در نوشته ها و سخنرانی ها و مصاحبه هایم گفته ام که میان اسلام شناسی دوران شرقشناسی غرب در سده نوزدهم و تا نیمه سده بیستم و آنچه امروز به عنوان اسلام شناسی در دانشگاه های غرب مطرح است باید فرق گذاشت.  یکی از این تفاوت ها مربوط است به شیوه و محتوا و دامنه های پژوهش. سنت شرقشناسی از قرن نوزدهم سنتی مبتنی بر فیلولوژی تاریخی و نقد متن و بررسی های متنی بود. به همین دلیل تصحیح متون و بررسی های زبانی تاریخی و ارزیابی اسناد مکتوب در هر پژوهشی ضروری دانسته می شد. مستشرقان در غرب در طول سده نوزدهم و اوائل سده بیستم صدها متن اساسی را در حوزه ادب و تاریخ و دین منتشر کردند. درباره اصالت متن ها و درباره میزان موثوقیت روایات و مقایسه متن های روایت ها هزاران کتاب و مقاله منتشر شد. این سنت در اسلام شناسی غربی چند دهه است با تغییراتی اساسی روبروست. البته سنت تصحیح متون و بررسی های سندی و متن محوری در مطالعات اسلامشناسی در غرب به ویژه در شماری از موضوعات همچنان ادامه دارد، گرچه شیوه ها و رویکردهای مطالعاتی و تحلیلی تغییر کرده است. اما باید این را هم متذکر شد که به دلائل مختلف بخش زیادی از آنچه امروزه در اسلام شناسی غربی منتشر می شود با آن سنت تفاوت دارد. یکی از این دلائل به محدوده مخاطبان بر می گردد. بسیاری از کتاب هایی که در یکی دو دهه اخیر در حوزه اسلام شناسی (و ایرانشناسی) در غرب منتشر می شود برای مخاطب عمومی و علاقمند برای آشنایی با اسلام (و ایران) است. بخشی از این کتاب ها درصدد ارائه برداشتی کلی و سنتزی درباره اسلام و تاریخ و الهیات و حقوق اسلامی است. بخشی به عنوان مطالعات تطبیقی میان اسلام و دیگر ادیان و تمدن هاست. بدین ترتیب در سال های اخیر کتاب های زیادی به عنوان مطالعاتی مقدماتی و یا عمومی در این حوزه منتشر شده.

بخش قابل توجه دیگری از آنچه در چند دهه اخیر در حوزه مطالعات اسلامی و ایرانی در غرب منتشر شده و عمدتا در اینجا مقصودم مقالات است پژوهش هایی است که مشابه آنها هم در چند دهه اخیر در جهان اسلام رشدی روزافزون داشته؛ مقالاتی با ماهیتی تراجم نگاری، کتابشناختی، توصیفی (شرح گزارش های تاریخی و توصیف گزارش های منابع) و بر پایه تتبع در منابع اصلی (گاهی با واسطه تحقیقات تتبع محور در حوزه های فقه و حدیث و تاریخ که اصلا در کشورهای اسلامی منتشر می شوند). این نوع منشورات البته مفیدند؛ خاصه اگر موضوع بی سابقه ای را مورد بررسی قرار داده باشند. اما این را هم باید توجه داشت که ماهیت این قبیل پژوهش ها تفاوتی جوهری با آنچه در خود جهان اسلام به زبان های عربی و فارسی و ترکی و غیره منتشر می شوند ندارند. در واقع تفاوت بیشتر در زبان ارائه آنهاست که عمدتا انگلیسی است. به همین دلیل معتقدم باید نوشته های مشابه در زبان های غیر غربی هم به اندازه مقالات منتشره در زبان های اروپایی مورد توجه قرار گیرند و در تاریخچه تحقیقات مرتبط مورد ارجاع قرار گیرند (کاری که متأسفانه در بسیاری مواقع از آن غفلت می شود). همه این مقالات در سنت های علمی منتشر می شوند و تمایزهای سابق آکادمیک و غیر آکادمیک و یا شرقشناسی و غیر شرقشناسی در مورد آنها در بسیاری موارد دیگر کارایی ندارد. وانگهی الآن در کشورهای اسلامی چندین دهه است که پژوهش های تاریخی دانشگاهی گسترش پیدا کرده و دامنه آن بسی فراتر از محصولات اسلام شناسی در غرب رفته است. در این راستا بسیاری از نوشته ها و مقالات به زبان های فارسی و عربی در فلسفه اسلامی، در فقه و حدیث و در دانش رجال و تراجم نگاری از سوی نویسندگان سنت اسلام شناسی می بایست مورد توجه و ارجاع قرار گیرند. گاهی متأسفانه شاهد این هستیم که نویسندگان هر دو سوی سنت های درون اسلامی و اسلام شناسی غربی نسبت به محصولات کارهای یکدیگر عنایت کمی نشان می دهند. بسیاری از آنچه من در زبان فارسی در طول سال های گذشته در حوزه های مطالعات شیعی و ایرانی و اسلامی شاهد انتشارشان در کشور بوده ام از نمونه های خارجی اگر بهتر نبوده اند باری به هیچ روی مرتبه و نمره علمی پایین تری ندارند. تنها تفاوت در زبان انتشار است.»

به کانال ما در پیام رسان ایتا بپیوندید.

از عوامل انحراف از زبان معیار که مقالات علمی باید مطابق آن نوشته شوند؛ هرگونه فضل فروشی و تظاهر به ادبی نویسی، کاربرد واژگان نا متناسب با مقام مخاطب است که شامل موارد زیر می باشد:

الف/کلی گویی و ابهام و بکارگیری کلمات پررمز و راز؛ مانند:

ایران در دریای خزر منافعی دارد که تاثیر آن غیر قابل انکار است.

ب/کاربرد و ازدحام صور خیال؛ مانند:

حدیث باران و برکت آسمان بر سفره خاک

ج/ادبی نویسی و کهنه نگاری؛ مانند:

طیف وسیعی از دانشجویان قصد ادامه تحصیل دارند.

مقاله او زیر بی رحمانه ترین انتقادات قرار گرفت.

طرح زوج و فرد خودروها، مرهمی است بر زخم نمک خورده ترافیک کلان شهر غول پیکری به نام تهران.

برگرفته از کتاب مبانی درست نویسی، زبان فارسی معیار، ناصر نیکو بخت، نشر چشمه، ص111-112

به کانال ما در پیام رسان ایتا بپیوندید

کاربرد افراطی کلمات غیر ضرور بیگانه در حالیکه معادل فارسی آنها در زبان مردم متداول است، از موارد انحراف زبان معیار تلقی می شود؛ و باید از آن خودداری کرد به ویژه در متون علمی. ازجمله:

الف)فرنگی مآبی

چنین متدی در پروژه های تحقیقاتی، یک متد کلاسیک است.

چنین روشی در طرحهای تحقیقاتی، روشی سنتی است.

فاکتور های موثر در رشد قیمتها کدامند؟

عوامل موثر در رشد قیمتها کدامند؟

ب)عربی مآبی

حیات آدمی با مرارتهای عمده ای مواجه است.

زندگی آدمی با تلخکامیهای زیادی همراه است.

ج)ترکیب عربی و فرنگی

استرس فی نفسه مهلک نیست.

فشار عصبی به تنهایی کشنده نیست.

آیتم بعدی، استرداد اماکن به ادارات دولتی است.

مرحله بعدی، بازگرداندن . به ادارات دولتی است.

برگرفته از کتاب مبانی درست نویسی، زبان فارسی معیار، ناصر نیکو بخت، نشر چشمه، ص112-114

به ما در پیام رسان ایتا بپیوندید.

بسم الله

یکی از موضوعات پژوهشی قابل توجه علاقمندان به پژوهشهای بین رشته ای علوم قرآن و حدیث، مطالعات #بینامتنیتی قرآن کریم است. #بینامتنیت، التناص یا Intertextulity برای اولین بار در دهه 60 میلادی توسط #ژولیا_ـکریستوا ( 1941م-   ) مطرح شد و به سرعت مورد توجه ناقدان ادبی و پژوهشگران حوزه های مرتبط با متون قرار گرفت. بر اساس این نظریه هیچ متنی (متن حاضر) مستقل از متون پیشین یا معاصر خود (متون پنهان) نیست و نویسندگان در نگارش، تحت تاثیر مطالعات پیشین خود هستند. این تاثیر پذیری می تواند آگاهانه یا ناخود آگاه باشد. از نمونه های استفاده آگاهانه و آشکار نویسنده استفاده از ترجمه ها، اقتباس و نقل قول ها و از نمونه های استفاده آگاهانه و پنهانی از متنی دیگر سرقت های ادبی است.

 با بررسی هر متنی می توان تاثیرات متون پنهان را در آن کشف و روابط و نوع تاثیر پذیری آن را مشخص کرد. بررسی روابط بینامتنی در درک معنای یک متن نقش بسزایی دارد و ازین جهت بررسی آن در رشته های مطالعاتی که درک مفهوم و معنای یک متن از اهمیت زیادی برخوردار است حائز اهمیت است.

به کمک این دیدگاه می توان متون کهن و معاصر زیادی را مورد بررسی قرار داد. ازجمله بررسی #روابطـبینامتنیت در آثار سعدی، حافظ، مولانا، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و یا هر متن دیگری با قرآن کریم وکتب روایی. برخی نیز به روابط بین متنی قرآن کریم به عنوان متن حاضر، و عهدین و کتب پیشین به عنوان متن پنهان پرداخته اند. این موضوع پژوهشی تا کنون مورد توجه بسیاری از پژوهشگران حوزه علوم قرآن و حدیث قرار گرفته و ظرفیت پژوهشی بیشتری دارد.

https://eitaa.com/QuranHadithresearches

یکی از اشکالاتی که در نحوه نگارش #مقالات و متون فارسی دیده می شود ناشی از گرته برداری نحوی یعنی الگو برداری از ساخت جمله بیگانه در زبان مقصد است؛ برای مثال در زبان فارسی:

-این امریکا بود که عراق را علیه ایران تحریک کرد.

+امریکا، عراق را علیه ایران تحریک کرد.

-تکنولوژی می رود که چهره زمین را دگرگون کند.

+تکنولوژی در آینده چهره زمین را دگرگون می کند.

-یک مسلمان باید به وظیفه خود عمل کند.

+مسلمان باید به وظیفه خود عمل کند.

-او دیر یا زود موفق خواهد شد.

+او سرانجام/ درنهایت/ به هر حال موفق خواهد شد.

برگرفته از کتاب مبانی درست نویسی، زبان فارسی معیار، ناصر نیکو بخت، نشر چشمه، ص108

به ما در پیام رسان ایتا بپیوندید.